Abecedni popis - svetkovine, blagdani, spomendani

Sveti Teodor iz Amasije - 9. studeni

Sveti Teodor iz Amasije

Sveti Teodor iz Amasije, rimski vojnik, mučenik, poznat i kao Teodor Tiro (Theodoros Teron, Theodore the Tyro, Teodoro Tirone, Teodor Regrut), zaštitnik Korčule (kao sveti Todor), prvi zaštitnik Venecije, rođen je u 3. stoljeću u Euchaïti (danas tursko naselje Avkat/Beyözü). Prvi ga je u svojoj panegiričkoj homiliji krajem 4. stoljeća spomenuo biskup Grgur Nisenski. Teodor je bio levantskog podrijetla, po nekim izvorima iz Cilicije, po drugima iz Armenije. Vojnik u rimskoj legiji u Pontu na Crnom moru, nazvan je Teodor Tiro, po jednim izvorima jer je bio pripadnik Tirske kohorte (po imenu grada Tira), po drugima jer je bio „tīrō“ (latinski novak, regrut). U zapadnom kršćanstvu obično ga nazivaju Teodor iz Amasije (po imenu grada, gdje je pretrpio mučeništvo), a u istočnom kršćanstvu često ga zovu Teodor Regrut (Novak). Kad je počeo progon kršćana pod carem Maksimijanom (305-311), Teodor nije krio da je i on kršćanin, te je zbog toga osuđen i zatvoren u tamnicu u Amasiji (Amasea, Amasya, danas sjeverna Turska). Kad je privremeno pušten na slobodu, u Amasiji je zapalio hram poganske božice Kibele. Zbog toga je ponovno zatvoren u tamnicu. Tamnica je bila zapečaćena jer je sudac želio da Teodor umre od gladi. Po kršćanskoj tradiciji, njemu se u tamnici javio Isus Krist i ohrabrio ga govoreći: „Ne boj se Teodore, ja sam sa tobom. Ne uzimaj više zemaljske hrane i pića, jer ćeš biti u drugom životu, vječnom i neprolaznom, sa mnom na nebesima.“ Legenda govori da se u tom trenutku pojavilo mnoštvo anđela pa se cijela tamnica osvijetlila. Anđele su vidjeli i stražari te su se jako uplašili. Nakon tog događaja Teodor je izveden iz tamnice, podvrgnut strašnim mukama i spaljen na lomači. Preminuo je 17. veljače 306. u Amasiji.

Štovanje svetog Teodora proširilo se u 6. stoljeću s Istoka na Zapad. Najstariji tekst o mučeništvu svetog Teodora objavio je glasoviti hagiograf, belgijski isusovac Hippolyte Delehaye u svojoj knjizi „Grčke legende o svecima vojnicima“ („Les Légendes grecques des saints militaires“, 1909). Prema drugim izvorima sveti Teodor je bio poznat pod imenom Teodor Stratelates („General“). Bio je zapovjednik garnizona u Galaciji, također mučenik, umoren 319. u Herakleji (Lukanija, južna Italija), a Crkva ga je počela slaviti u 9. stoljeću. Proglašen je bratom svetog Jurja i također mu je pripisano ubijanje zmaja. Na njegovom kipu (stup na Trgu svetog Marka u Veneciji) zmaj je predstavljen kao krokodil. Neko vrijeme čak se smatralo da su postojala dva Teodora (Regrut i General), ali su znalci s vremenom utvrdili da se radi o jednom, istom svecu. U 12. stoljeću Teodorovo tijelo preneseno je u talijanski grad Brindisi (Apulija), gdje ga slave kao zaštitnika grada. Bio je i prvi zaštitnik Venecije, sve dok 828. nisu u grad dopremljene relikvije svetog Marka. Svetom Teodoru posvećene su brojne crkve diljem kršćanskog Istoka i Zapada, a njegove relikvije nalaze se u mnogim naseljima. Zazivaju ga kod oluja i nalaženja izgubljenih stvari, a zaštitnik je vojnika i vojnih postrojbi (svojedobno križara).

Papa Klement XII. udovoljio je molbama korčulanskog biskupa Vinka Kosovića i građana Korčule, darujući im relikviju-tijelo svetog Teodora. Pronađeno je u rimskim katakombama svetog Kalista i poslano 1736. u Korčulu. Sveti Teodor s vremenom je u Korčuli preimenovan u svetog Todora. Njegovo javno štovanje započelo je 1756. Veliko vijeće izabralo je svetog Todora kao zaštitnika grada. Kao njegov blagdan u Korčuli je izabran 29. srpnja. Od tada sveti Todor postaje sastavni dio identiteta grada Korčule, što se ogleda u postojanju desetak svečevih prikaza u korčulanskim sakralnim prostorima i zbirkama. Sveti Todor zaštitnik je Grada Korčule i suzaštitnik korčulanske župe svetog Marka.